Tugon sa mga Dulang "Alimuom" at "Walang Maliw"

Isa sa mga isinumite ko bilang kahingian sa klaseng PanPil 190 sa ilalim ni Prop. Raniela Barbaza.

Oktubre 22, 2010

Tunggalian ng mga “Biktima”

            Sundalo at aktibista, nagpapahirap at pinapahirapan, may kapangyarihan at wala, ang mga ito ay ilan lamang sa napakaraming salungatan o oposisyong makikita sa dalawang dula ni Reuel Aguila na Alimuom at Walang Maliw. Sa mga salungatang nabanggit, partikular sa tunggalian sa pagitan ng mga nasa ilalim at hindi nagpapasailalim sa kapangyarihan ng gobyerno umikot ang mga dulang ito. Ang paggamit dito ng dalawang magkaibang perspektibo ay nagsilbing instrumento upang malinaw na maipakita hindi lamang ang pagkakaiba ng paraan ng pag-iisip ng mga tauhang nasa magkabilang panig, kundi pati na ang pagtatahi ng pagkakaibang ito upang mailahad kung papaano sila nagiging biktima ng kanilang pagsasalungatan sa lipunan.    

Ang unang dula (Alimuom) ay monologo ng isang sundalong malawak na ang karanasan sa pagpapahirap, panghahalay at pagpatay sa mga nahuhuli nilang mga aktibista o subersibo. Dito, nabanggit hindi lamang ang tungkol sa mga maruruming gawain ng isang sundalo kundi pati ang mga naiisip nito habang ginagawa ang kanilang trabaho. Naipakita sa dula na sumasagi rin sa isip nito ang katiwaliang kanilang ginagawa. Maliban dito ay nakakaramdam din pala ito ang hiya sa sarili at sa pamilya sa tuwing maaalala ang kanilang trabaho. Ang ikalawang dula naman (Walang Maliw) ay nasa punto de bista ng mga (aktibistang) magulang ng isang desaparecidos. Dito, makikita ang labis na panghihinayang at kalungkutan ng isang magulang na hindi lubusang matanggap ang pagkawala ng anak. Bukod sa hinanakit ng kanilang kalooban, nangingibabaw sa kanila ang galit sa mga taong responsable sa kinahinatnan ng kanilang anak at maging sa kawalan nila ng kakayahan na makamtan ang katarungan.

Sa dalawang dula, lantad din namang naipatunghay kung gaano kalaki ang kaibahan ng pagtingin sa mga tauhan batay sa kanilang kalagayan at mga karanasan. Tinitingnan ang sundalo bilang tagapagtanggal ng mga karapatang pantao bagamat ang tungkulin nito ay ang maipagtanggol ang kapayapaan. Ang mga aktibista naman ay itinuturing na kaaway kahit na sila ang masigasig na nagsusulong ng pagbabago sa mga kabaluktutan sa lipunan. Ngunit sa kabila ng mga pagkakaibang ito, masasabi kong may isang bahagi kung saan sila maaaring nagkakaparehas –iyon nga ay ang pagiging “biktima” nila.

Sa lagay ng mga magulang at ng kanilang aktibistang anak, naging biktima sila ng kapangyarihang mayroon ang gobyerno gaya ng pagkakait ng katarungan. Dahil pinili nilang kalabanin o hindi sumang-ayon sa gobyerno, patuloy nilang nararanasan ang paggamit sa kanila ng pwersa upang sila ay mapatahimik. Sa lagay naman ng sundalo, kahit gumagawa man siya ng maruruming trabaho ay nagiging biktima pa rin siya ng pangongontrol at pagdidikta ng mas nakatatas sa kanya. Nakukulong siya sa isang trabaho kung saan limitado para sa kanyang mamili ng kanyang gagawin. Sa madaling salita, biktima ang sundalo ng panggagamit sa kanya ng gobyerno sa pagpapatupad ng mga balak nito.

Kung tutuusin, ang dula ay hindi naman talaga nagpapakita ng tungkol lamang sa salungatan ng mga tinatawag kong biktima. Higit sa lahat, itinatambad din nito ang pakikipagtunggali ng mga ito sa may hawak ng kapangyarihang naninikil (sa kaso ng mga aktibista) at nagmamanipula (sa kaso ng sundalo) sa kanila.

Paalam

Hahayaan na lamang matuyo
gaya ng damdaming tinatago.

Guinness World Records

Oldest yoga teacher mula sa Amerika, 90 years old. Bagets manamit. Ang talent malupit. Aakalain mong kapapanganak lang niya sa lambot ng mga buto.

Lalaking tatuan at puno ng hikaw, patutunayang malakas ang nasal cavity nito. Binarena ang ilong. Sinuksukan pagkatapos ng malaking hook na lumusot sa may ngalangala niya. Sabay hinila ang kotse ng anim na metro gamit ito.

Isang Tsino, pinutol ang mga steel wire na nakabalot sa itlog gamit ang chainsaw. Sa loob ng 56 segundo, lima ang naputol na wire, walang itlog na nabasag.

Lamig, kakalabanin ng isang balbas-saradong mamà. Tinalo ang dating record-holder. Tumagal ng isang oras at 41 minuto sa loob ng kahong pinuno ng abot-balikat na yelo.

(Commercial break. Lipat muna ng channel.)

“Mahigit singkuwenta patay sa Maguindanao. Pinakamaraming bilang ng mamamahayag na pinaslang sa isang araw, naitala.”

(Balik sa dating channel.)

You’re still watching, Totally Insane Guinness World Records.

Huwag na Lang

Huwag mo akong pagmalasakitan,

kung hindi mo kaya’t

napipilitan ka lang

gawin ang isang bagay

na labag sa ‘yong kalooban.

Kung idinadamay lamang ako

sa pagpaparamdam mo

ng lihim na pagsinta

sa iba,

huwag na lang pala.

Kung tunay ngang nag-aalala,

huwag nang manggambala

sa pagtibok

ng pulsong

pautay-utay

pinapatay.

Huwag mo ring dagdagan

ang dahilan

para maniwala pa

sa mga salitang harayang

baka aking abutin

hanggang ako’y mabitin.

Naiintindihan mo ba?

Sana…

'Pagkat hindi ko kailangan

ng malasakit mo,

dahil alam kong

hindi iyan,

hindi naman talaga

para sa akin.

Prioridad (Original)

Minsan akong sinapian ng kaluluwa ng pagkamalikhain, at dahil dito nakabuo ako ng isang kanta. Ito na ang aking ikatlong komposisyon mula nang magsimula akong sumubok sa pagsusulat ng kanta noong nasa high school pa ako. Borador pa lamang ang lyrics at ang recorded sound, pero mahigit kumulang ito na talaga ang tono at ang mga salitang gusto kong gamitin.



Lagi na lang akong nahuhuli sa mga iniisip mo
Di na nagtataka, alam kong nasa sulok lang ako 
Sinasantabi, tahimik na nagmamasid sa malayo

Lagi na lang akong pangalawa sa mga pinipili mong
Samahan, kausapin, tanungin ang damdamin
Laging nag-aabang sa pagkakataong ako’y iyong unahin 

Sabi ko sa aking sarili na hindi ko na ipipilit pa 
Ang mga bagay na hindi na maaari o hindi para sa akin talaga
Sumpa ko sa aking sarili na hindi na ‘ko aasa pa
Nang higit pa rito sa kung anong meron tayo ngunit bakit ba
Ang puso ko ay kumukontra

Kasama man kita, mistulan kang bula agad nawawala
Malaman mo lang na siya’y naririyan ikaw ay lilisan
Maiiwang nakatanga, nagtataka kung balik mo’y kailan

Lagi na lang akong pangalawa sa mga pinipili mong
Samahan, kausapin, tanungin ang damdamin
Laging nag-aabang sa pagkakataong ako’y iyong unahin 

Sabi ko sa aking sarili na hindi ko na ipipilit pa 
Ang mga bagay na hindi na maaari o hindi para sa akin talaga
Sumpa ko sa aking sarili na hindi na ‘ko aasa pa
Nang higit pa rito sa kung anong meron tayo ngunit bakit ba
Ang puso ko ay kumukontra

Pagkakantin(DI)han

Dumarating ako sa punto na mismong sarili ko ay pinagdududahan ko. Wala itong kinalaman sa sekswal na oryentasyon ko o kung ano pa man. Nagtataka lamang ako kung bakit kinukuwestyon ko lagi ang sarili ko sa tuwing may nagiging reaksyon akong palagay ko'y normal lamang naman. Kung tama o mali ako? Kung tama ba o mali na naman ako.

May mga ginagawa akong bagay na bunsod lang ng matinding emosyon. Kasiyahan, kalungkutan, pagkainis, pagkagalit at kung ano-ano pa. Kung masayang-masaya ako, mas madaldal ako at gusto ko lang tumawa. Kung malungkot naman, gusto kong mapag-isa (at magpigil ng iyak kung maraming tao sa paligid). Kung naiinis ako o nagagalit, gusto kong magsalita at iparating na hindi na ako natutuwa. Pagkatapos nito'y gusto ko na lamang manahimik dahil ayaw kong madagdagan pa ang anumang lumabas sa bibig ko na maaaring nakasakit na pala ng iba.

Kadalasan, ang epekto ng mga ginagawa ko batay sa mga emosyong ito ay palpak. Laging may di pagkakaintindihang nangyayari pagkatapos. At ang bagsak ng sisi, lagi't laging nasa akin.

Hindi ko alam kung mababaw lang talaga akong tao. Minsan sa mga maliliit na bagay ay naaapektuhan ako. Karaniwan, sa mga salita ako pinakatinatamaan. Isang salita lamang ay maaaring makapagpabago ng aking nararamdaman. Masaya sa una, ngunit kung may maririnig na isang hindi magandang salita, maaaring bumagsak lahat ng lumulutang na kasiyahan. Ganoon kabilis.

Isang halimbawa ang asaran. Hindi ko maiiwasang masangkot dito. Ayos lang naman ang talaga ang asaran para sa akin dahil parte na ito ng tipikal na ginagawa ng mga magkakaibigan. Hindi naman ako napipikon. Pero ewan ko ba kung bakit nauwi sa pagkainis ko ang minsang asarang nangyari.

Walang kaso sa akin kung asarin ako tungkol sa aking histura o kung ipapares ako kung kani-kanino. Kung asarin ako sa isang matandang-matandang lalake, sa isang taong pinakaayaw ko, una kong reaksyon ay pandidiri (bilang pagpapakitang hindi ko gusto ang ideya). Ngunit hindi nawawala rito ang aking pagtawa sa mga biro dahil alam kong hindi rin naman talaga nila gusto ang maipares ako sa mga taong ayaw ko.

Eh bakit ako biglang nainis?

Ayaw na ayaw ko lang ang pambibiro sa akin lalo na kung naririnig ito ng taong inaasar nila sa akin o sa mga taong malalapit sa kanya. Nasabi ko naman din sa kanila ang tungkol dito. Ang sa akin lang ay hindi ko hawak ang isip ng iba. Hindi ko naman din mababawi ang mga salitang nasabi na ng mga nambibiro sa akin kung sakaling paniwalaan ito ng mga nakakarinig. Palagay ko rin na kung sila ang nasa sitwasyon ko, paniguradong ayaw nilang mangyari ito sa kanila.

Inisyal na rekasyon ko ang mainis. Sinabi ko na nang diretsa ang nararamdaman ko. "Nakakainis kasi." Pagkatapos nito ay lumapit sa akin ang taong nang-asar sa akin at kinausap ako. Inalok ako ng isang boteng tubig. Tinanggap ko naman. Kaya lang, pakiramdam ko kulang pa rin.

Hindi ko kailangan ng tubig. Ang kailangan ko ay sabihin lang naman sa akin ang salitang "sorry". O di kaya naman ay ipaliwanag niya ang sarili niyang ginawa para maintindihan ko. Hindi rin naman ako magdadamot ng "sorry" dahil sa naging reaksyon ko.

Wala na akong narinig pagkatapos.

Wala rin ni isa sa mga kaibigan ko ang lumapit sa akin para tanungin ako kung may mali ba sa akin. Hindi sa naghahanap ng kakampi, pero nakakalungkot lang na walang nag-aalala o nag-iisip sa kalagayan mo. Masakit isiping walang uunawa sa 'yo kundi ang sarili mo. Dahil sa mga panahong sila ang nagkakaroon ng problema, ako ang takbuhan nila. Ngayong ako ang may problema, walang gumagawa ng aking papel bilang tagapakinig. Wala akong mahingahan.

Dahil ako ang naiwang mag-isa, ako nga ba talaga ang mali sa pangyayari? Mukhang ako na naman.

Nagkataong Pagkakataon

Sa pagbalik sa dating tagpuang matagal ng hindi napupuntahan, may posibilidad na mangyari ang isa o higit pa sa mga sumusunod: maghintay sa pagdating ng isang inaasahan, makakita ng pamilyar na mukha, makakuwentuhan sila, malibre ka sa pagkain, matagalan sa paghabol sa patung-patong na utang na kuwento ng bawat isa (maalala ang nakalipas, mapag-usapan ang kasalukuyan, masabik sa hinaharap), at mamalayang patuloy kang nakangiti hanggang sa pag-uwi. 

Kung sinusuwerte ka, puwede mong maranasan ang lahat ng ito --sa loob ng kalahati ng kalahating araw lamang.